تاریخچه بسته بندی مواد غذایی
تاریخچه بسته بندی مواد غذایی: طراحی بسته بندی چگونه در طول زمان تغییر کرده است؟
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
جذابیت بصری بسته‌بندی
بسته‌بندی در طول تاریخ
——— تولد بسته‌بندی مدرن
——— بسته‌بندی امروزی
آخرین ترندها در بسته‌بندی‌های امروزی
نقش بسته‌بندی فقط به‌خاطر عملکردش دارای اهمیت نیست؛ بلکه ظاهر بسته‌بندی در موفقیت برند نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
همان‌طور که می‌دانیم، کارکرد بسته‌بندی صرفاً برای نگهداری و محافظت از کالاها نیست. بسته‌بندی همانند پل ارتباطی بین تولید‌کننده و مصرف‌کننده عمل می‌کند. با کمک آن می‌توان محصول را معرفی و تبلیغ کرد. از دیگر کارکرد‌های مهم بسته‌بندی، سهولت در جابجایی محصول است؛ که در دنیای امروز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
جذابیت بصری بسته‌بندی
اکثر برندها بسته‌بندی‌های خود را متناسب با ترندهای جدید و پیشرفت فناوری در طی سالیان به روز رسانی کرده یا تغییر می‌دهند. هر از گاهی برخی برندها بسته‌بندی‌های قدیمی خود را دوباره تولید می‌کنند.
انسان‌ها موجودات بصری هستند. با ظهور سینما، تلویزیون و مهم‌تر از همه اینترنت و تلفن‌های همراه، زمان صرف‌شده‌ی ما برای «تماشا» و «نگاه کردن» به‌طور تصاعدی افزایش یافته است.
زمانی‌که ویدیوهای یوتیوب را تماشا نمی‌کنیم، ممکن است در اینستاگرام اسکرول کنیم. در حال حاضر نسبت به گذشته، توجه ما به تصاویر افزایش یافته است. بنابراین شرکت‌ها برای جذب و جلب توجه ما متوسل به روش‌های گوناگون شده‌اند؛ زیرا جذابیت بصری دارای اهمیت فراوانی‌ست.
پیش از این ظاهر و مواد مورد استفاده برای تولید بسته بندی مواد غذایی مانند امروز نبوده است. در گذشته انسان‌ها غذا ذخیره نمی‌کردند. آن‌ها به جست‌وجوی غذا می‌پرداختند. شکار می‌کردند و آنچه را که به دست‌شان می‌رسید، می‌خوردند. اما هنگامی‌که یاد گرفتند چگونه غذا را نگهداری کنند، بسته‌بندی –به شکل بسیار ابتدایی– متولد شد.
بسته‌بندی در طول تاریخ
انسان‌های اولیه برای ساختن ظروف و کیسه‌ها از پوست حیوانات، برگ‌ها، چوب، پوسته‌ی نارگیل و هر چیزی که در طبیعت یافت می‌شد، استفاده می‌کردند. زمانی‌که انسان‌ها فلزات را کشف کردند، به‌دنبال آن زندگی در روستاها و سپس در شهرها توسعه یافت و تجارت آغاز شد. به‌تدریج شکل مدرن‌تری از بسته‌بندی اختراع شد.
در گذشته از خشت، کوزه، کیسه، فلز، شیشه، بشکه‌های چوبی و منسوجات همگی برای ساخت بسته‌بندی استفاده می‌شد. آن بسته‌بندی‌ها تزیین نداشتند یا برای تبلیغ محصولات استفاده نمی‌شدند. آن‌ها به‌سادگی در خدمت یک هدف بودند و صرفا جنبه‌ی کاربردی داشتند.
تولد بسته‌بندی مدرن
اختراع لیتوگرافی در سال ۱۷۹۶ تقریبا یک انقلاب بود؛ زیرا امکان چاپ یک رنگ روی شیشه، کاغذ و فلز را فراهم می‌کرد. حدود ۳۰ سال بعد، چاپ رنگی امکان‌پذیر شد. بنابراین می‌توان گفت که به این ترتیب اولین نشانه‌های بسته‌بندی مدرن در طول انقلاب صنعتی ظاهر شد. از این دوران به بعد دیگر بسته‌بندی با دست ساخته نمی‌شد، بلکه توسط ماشین‌های صنعتی تولید می‌شد.
در سال ۱۸۹۰، «رابرت گیر» اسکاتلندی (Robert Gair)، چاپگر و سازنده‌ی کیسه‌های کاغذی به‌طور تصادفی کارتن تاشو (folding carton) را در حین ساخت کیسه اختراع کرد. این اختراع شروع استفاده از بسته‌بندی‌های پیش‌ساخته محسوب می‌شود که حتی تا امروز هم ادامه دارد و جعبه‌های مقوایی تاشو (folding cardboard boxes) نامیده می‌شوند.
«کلاگز» (Kellogg’s) اولین شرکتی بود که از بسته بندی تاشو در مواد غذایی استفاده کرد و هنوز هم برای بسته‌بندی غلات خود استفاده می‌کند.
با وجود ماشین‌های صنعتی، مواد و فناوری‌های در دسترس، نیاز به جابجایی و ارائه‌ی کالا به جمعیت رو به رشد، همراه با افزایش رقابت بازرگانان، بسته‌بندی دیگر فقط نقش کاربردی نداشت و می‌بایست جذاب نیز می‌شد.
در دوران ملکه ویکتوریا، بیشتر بسته‌بندی‌ها مانند کیسه‌های شکر هنوز ساده و کاملاً ابتدایی بودند. با این حال محصولات لوکس در قوطی‌ها، شیشه‌ها و جعبه‌های زیبا فروخته می‌شد که پس از تمام شدن محصول موجود، دوباره مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در آن دوران با استفاده از رنگ‌های روشن‌تر، تصاویر و پرتره‌ها، بسته‌بندی‌ها را برای مصرف‌کنندگان جذاب‌تر کردند.
بسته‌بندی امروزی
پس از جنگ جهانی دوم، فقط ظاهر بسته‌بندی تغییر نکرده بود؛ بلکه مواد مورد استفاده نیز برای تولید آن تغییر کرده بود. در این دوران موادی مانند آلومینیوم و پلاستیک مورد استفاده قرار گرفتند. با کمک این مواد جدید، بسته‌بندی یکبار مصرف نیز متولد شد. این مواد جدید، از خود اثر تازه‌ای نیز به جای گذاشتند: آلودگی!
جالب توجه است که به لطف یک مسابقه‌ی طراحی گرافیکی که توسط شرکت کانتینر آمریکا در سال ۱۹۷۰ برگزار شد، لوگوی بازیافت -همان‌طور که ما در حال حاضر آن را می‌شناسیم- توسط دانشجوی معماری «گری اندرسون» ساخته شد.
بسته‌بندی و طراحی در قرن بیستم، با کمک شرکت‌هایی که از رنگ‌های متنوع، فونت‌ها، اشکال و تصاویر استفاده کردند تا محصولات خود را در نگاه مصرف‌کنندگان متمایز کنند و به فروش برسانند، دچار تحول شد.
بعضی از محصولات مانند دانه‌های ذرت Kellogg، شکر تیت و لایل، شکلات‌های Cadbury و شیر تغلیظ‌شده نستله؛ بسته‌بندی، طرح‌ها و گاهی اوقات لوگوی خود را در طول زمان تغییر دادند. برخی شرکت‌ها مانند Toblerone ،Coleman’s Mustard و Nestle’s Kit Kat کمی ظاهر خود را تغییر داده‌اند.
بعضی از شرکت‌ها با توجه به مدهای دهه‌های قبل، طرح‌های جدید و محصولات با نسخه‌ی محدود تولید می‌کنند. مثلا برخی از آن‌ها از رنگ‌های روشن دهه‌های ۶۰، ۷۰ و ۹۰ و یا رنگ‌های کدر‌تر برای زمان‌های غمگین‌تر استفاده می‌کنند. درحالی‌که برخی دیگر ترجیح می‌دهند به ظاهر همیشگی خود پایبند باشند.
آخرین ترندها در بسته‌بندی‌های امروزی
یک عامل تغییر مداوم در بسته‌بندی‌ها، مواد مورد استفاده برای تولید آن‌هاست. به لطف استفاده از مقوا، بسیاری از انواع بسته‌بندی‌ها دوستدار محیط زیست هستند. حتما به یاد دارید که قرص‌های شکلات اسمارتیز قبلا در جعبه‌های مقوایی مستطیلی و شش ضلعی فروخته می‌شد. اما کم‌کم استفاده از جعبه‌های مقوایی کمتر شد. زیرا پلاستیک و سایر مواد، به لطف دوام و مقرون به صرفه بودن در همه جا و در بسته‌بندی‌ها ظاهر شدند. اما این مواد باعث آلودگی محیط زیست شدند.
در حال حاضر نیاز به تغییر ضروری به نظر می‌رسد و این موضوع، بسته بندی مواد غذایی را به سمت سازگاری با محیط زیست، پایداری، کمپوست‌پذیری، قابل بازیافت بودن و حتی خوراکی بودن سوق داده است. بسته‌بندی یک برند باید کاربردی و مقرون به صرفه باشد. همین‌طور بسته‌بندی می‌بایست توجه مصرف‌کنندگان را به خود جلب کند، محصول را جذاب و قابل فروش کند. اما نکته‌ای که نباید نادیده گرفته شود سازگاری بسته بندی با محیط زیست است؛ که نمی‌توان آن را به آینده موکول کرد.
منبع ترجمه: وب‌سایت Food matters live